Utopia etimologjikisht do të thotë diçka që nuk është askund. Por duket se çfarë është, kryesisht. Sigurisht, çdo vepër artistike flet për epokën dhe vendin në të cilin u shfaq. Ajo që është e trishtueshme është se nuk largohet shumë nga ai vend dhe kohë. Një utopi "e vërtetë" do të ishte ajo që në fakt ju bën të trullosur, nuk kupton asgjë që është atje. Tani, kur i gjithë arti ka për qëllim të tronditë, Tregime fantazie të Hollivudit, qofshin edhe ato shkencore, ato janë më të zakonshmet. E gjithë ajo që është tronditëse është buxheti. Rrëfimi është i kopshtit, dhe mesazhin, maksimumi në klasën e 4-të. Që tani po përjetojmë një thatësirë të madhe idesh dhe guximi për të investuar në kreativitet dihet tashmë..
Por dikur ishte ndryshe? Vizioni njerëzor dikur ishte i jashtëzakonshëm?
Për t'iu përgjigjur këtyre pyetjeve, së pari duhet të përgjigjemi se çfarë duan njerëzit nga utopia. Që me mbledhjen e tyre së bashku në numër të madh, meqenëse me shfaqjen e hierarkive më të ashpra, por sidomos të skllavërisë, njerëzit e kuptuan se nuk mund të jesh vërtet i lumtur në një shoqëri të tillë, dhe ata filluan të ëndërrojnë se çfarë duhet ndryshuar. Ata ishin njerëzit e lumtur më parë? Vështirë të thuhet, sepse ne nuk e dimë vërtet se si ishte bota, si ishin organizuar tani 10000 vjeç. Tani 10000 vjeç, pas ardhjes së bujqësisë, kemi disa të dhëna. Shoqëritë jobujqësore (edhe pse këtu ka nuanca), ato të ashtuquajtura shoqëri tradicionale, të gjuetarëve-mbledhësve (në fakt e kundërta do të ishte më e saktë, që një përqindje shumë e madhe e ushqimit sigurohet me vjelje- kamera 90%, por sepse gratë janë ato që mbledhin…) ishin heterogjene, dhe në fakt do të ishin shfaqur pothuajse në të njëjtën kohë me ato bujqësore, pas akullnajave të fundit. Ajo që dimë është se sëmundjet mendore nuk janë regjistruar në këto shoqëri, të tilla si skizofrenia (v. Qytetërimi i urisë/një qasje tjetër ndaj humanizimit). Aty është ajo që ne e quajmë depresion?
Edhe pse në shoqëritë agrare të Afrikës janë të gjitha racat nga ne, ndoshta ndonjëherë më i theksuar, nga zilia dhe intriga, keqdashje, kur ata vijnë në Perëndim, shkalla e sëmundjeve mendore rritet jashtëzakonisht, disa herë, sidomos në brezin e dytë të emigrantëve. Njoftim për ata që vazhdojnë të flasin për radikalizimin kur përshkruajnë sulme të tilla "terroriste" nga të rinjtë që bëjnë pjesë në këtë kategori. Një psikiatër nga Britania e Madhe e parashtroi hipotezën, paraqitur në një kongres psikiatrik në Vjenë, 2010, se lidhjet familjare, lloji i marrëdhënieve rurale në zonat e banimit, do të ishte ajo që siguron mbrojtje. Aty ka familje të gjera, para SIDA-s nuk kishte jetimë, askush nuk mbeti vërtet pas, edhe sikur të ishte varfëria. Po të mos i dinim edhe zakonet e tyre (e afrikanëve të zinj, por jo vetëm, si dhe njerëzit e Lindjes së Mesme, kritikuar për këtë nga Ajaan Hirsi Ali) për të dërguar para në shtëpi, për të ndihmuar familjet e tyre të gjera, ndoshta do të ishte më e vështirë për ne ta kuptonim. Ata mendojnë se është mizore prej nesh që të mos e bëjmë këtë. Na duket diçka kundër progresit, fisnore etj. Korrupsioni i pabesueshëm në Afrikë lidhet me këto zakone. Si ta bëj kushëririn tim të vijë në dyqan dhe ta bëjë atë të paguajë? Si të mos e ndihmoj kur është në hall? Nëse roli social (SHËRBIMI) më lejon?
Nuk e kemi idenë se si ndihen, sepse ne nuk jemi rritur si ata, por nëse shikojmë sëmundjet mendore, duket më mirë. Duket se indikacione të tjera tregojnë për më mirë. Dhe sepse ndihen më mirë, silleni më mirë. Si do të ishte të zbuloje se historia e tmerrshme eMbreti i mizave do të bëhej me një bashkëpunim të vërtetë, solidariteti dhe organizimi i mirë, respektohen rregullat, në rastin e fëmijëve nga shoqëritë tradicionale? E megjithatë kjo është ajo që ndodhi disa dekada më parë në rastin e disa adoleshentëve nga Guinea e Re të mbytur në një ishull të shkretë. Fëmijët e mbytur me anije kaluan situata të vështira, mungesa e ushqimit, derisa u zbuluan. Dhe, pikërisht sepse nuk ishin anglezë, ata bënë një figurë të mirë. Sigurisht, njiheshin me njëri-tjetrin. Dhe ata mbetën miq. Kush do të bënte një film për diçka të tillë?
Edhe pse këto të dhëna, por edhe të tjerë, sugjeron se barazia, solidariteti, mungesa e një hierarkie strikte, ato janë burime lumturie. Njerëzit mund të pranojnë fatkeqësitë natyrore, edhe Malthus thotë se është e pabesueshme se sa shpejt popullatat shërohen nga fatkeqësitë, që nuk krahasohet me luftërat. Njerëzit mund të pranojnë të keqen e natyrës, por jo të moshatarëve. Sepse përveç dhimbjes, agresioni i burrave sjell poshtërim. Duket se përbërësit e mësipërm kanë të njëjtin efekt në të gjithë etninë dhe kulturën. Të gjitha studimet e lumturisë që i vendosin vendet nordike në krye sugjerojnë të njëjtën gjë. Dhe nëse mendoni për këtë, praktikisht nuk ka vend për të jetuar atje! Si të jesh i lumtur në Rrethin Arktik?! Të dhënat tregojnë se lumturia maksimale e arritur në Mbretërinë e Bashkuar ishte në 1976, kur u regjistrua maksimumi i barazisë sociale dhe materiale. Një dokumentar tregon se gjatë Luftës së Dytë Botërore, edhe pse kishte varfëri dhe mungesë ushqimi, njerëzit ndiheshin më mirë, ata jetuan më gjatë në MB. Në Hungari, pas rënies së komunizmit, e njëjta gjë, varfëria është ulur, por jetëgjatësia është ulur, sipas të njëjtit dokumentar. Njerëzit preferojnë barazinë ndaj vetë lirisë, konsideroni sociologë si Serge Moscovici. Studimet e shumë dilemave të të burgosurve tregojnë se sa shumë njerëzit e urrejnë padrejtësinë nga një njeri, jo me makinë. Ndoshta ata që janë penduar për komunizmin, duke injoruar diktaturën dhe varfërinë, ne fakt e ndjej kete? Por diktaturat leniniste ishin para së gjithash një poshtërim i përgjithësuar. Por duket se disa e kanë harruar.
Në fakt, nëse marrim utopitë më të suksesshme, pra krishterimi dhe i afërmi më i ri, Islami, Unë jam duke folur për të. Në krishterim nuk ka më dallime mes njerëzve, të pasurisë, zili, seksi. Në Islam është formuar ummeti, një komunitet mysliman që duhet të jetë në të gjithë tokën (ku kam parë diçka të tillë më parë??) ku nuk ka skllevër, ku udhëheqësit janë fetarë, por ata jetojnë në mënyrë shumë modeste dhe sillen në mënyrë të barabartë. Dhe për disa breza ishte kështu, derisa… politikanët e talentuar u imponuan si kalifë dhe uzurpuan rregullat (v. Ansari në "Fat i ndryshuar"). komunizmi, pas shumë opinioneve, në fakt është një formë tjetër e krishterimit. Manastiret dhe Essenët kalohen si shembuj të komuniteteve të vërteta komuniste. Këtu janë shtuar edhe kibutët.
Dështimi i komunizmit dhe islamit tashmë dihet mirë. Cili është shkaku? Natyra njerëzore, tingëllon përgjigja standarde. Cilësi e dobët, egoizmi i njerëzve, ky duket të jetë shkaku më i zakonshëm. Për të njëjtat arsye, asgjë nuk funksionon, duke përfshirë edhe kapitalizmin. Isaiah Berlin în culegerea de eseuri sub numele „Adevăratul studiu al omenirii”, duke cituar dhe analizuar autorë të shumtë rusë, vjen në përfundimin se një shoqëri më e mirë nuk është e mundur, që as nuk do të dinit si ta krijoni, dhe nëse dëshironi. Dhe gjithsesi nuk do të funksiononte. Vuajtjet në botë nuk mund të hiqen, ata besuan. Asgjë nuk ka kuptim kur bëhet fjalë për ndryshimin e botës. Sigurisht, ishte gjithashtu e vështirë të imagjinohej e mira sociale në Rusi, një vend me pabarazi ekstreme, në të cilat tetë forma të skllavërisë ishin të ligjshme gjatë kohës së Katerinës dhe më pas. Ashtu si e mira shoqërore ishte e paimagjinueshme në Indinë klasike, me kastat dhe tabutë e saj të lidhura me hierarkinë. Si mund të mos lindë Budizmi atje? Zgjidhja e vetme ishte heqja dorë, IZOLIM, jeta brenda.
Rusia e ka treguar atë vuajtje (dhe skllavëria) mund të eksportohet me sukses. Dhe historia ka treguar se shumë mrekulli mund të bëhen nëse heq varfërinë dhe jep njëfarë barazie. Nuk mund të mos jap shembullin e Greqisë, një vend 85% mali, tmerrësisht i varfër para luftës. Dhe pas... Sa të tronditur do të ishin gjyshërit dhe stërgjyshërit tanë të vizitonin Greqinë tani! Njerëzit tani janë ndryshe nga atëherë, ata sillen ndryshe. A mund ta imagjinojë dikush të vjedhë kaq pak në Greqi? Por kriza e 2009 transformuar dukshëm shoqërinë greke, shkalla e vetëvrasjeve është rritur shumë. Shumica e problemeve sociale nisin nga varfëria.
Për cilat shkaqe të pakënaqësisë flisnin utopitë e së shkuarës? Mund të bëjmë një klasifikim të utopive sipas problemeve sociale që ata i konsideronin përgjegjëse për të keqen në botë, dhe cilat, pasi hiqet, do të kishte çuar në lumturi (bujare?). Në shkrimet e lashta, nga Platoni në Dhiatën e Vjetër, e keqja ishte te njeriu, një qenie në thelb imorale. Në Atlantis, njerëzit kishin një natyrë hyjnore në një masë të madhe, çfarë u dha moral. Në Dhiatën e Vjetër njeriu ka rënë, por gjithsesi lumturia ekzistonte para bujqësisë dhe qytetërimit. Parajsa është dhënë nga bollëku natyror, ku njerëzit nuk kanë nevojë të punojnë. Dhe ku janë të barabartë. Një metaforë për shoqëritë tradicionale të gjuetarëve-mbledhësve? Ndoshta në shoqëritë e Lindjes, kjo nostalgji ekziston. Ndoshta kontaktet e tyre me shoqëri të tilla ishin ende në kujtesë (duke pasur parasysh edhe pamjen e shkrimit më të vjetër). Vetë shoqëritë lokale ruajtën shumë elementë të shoqërive të vjetra, preklavagiste. Skllavëria klasike ishte në Evropë. Nuk mungon as në utopitë në këtë pjesë të botës.
RepublikaPlatoni sjell shumë në mënyrë të rrezikshme për shoqërinë indiane të bazuar në kastë. Aty është klasa punëtore, të ushtarëve, por edhe klasës sunduese, animuar nga mençuria. Vetëm aristokratët mund të sundojnë, por edhe të tjerët duhet të kenë virtyte, nga guximi dhe forca, në moderim. Të gjithë e dinë vendin e tyre, çdo gjë shkon pa probleme.
Thomas More evoluon, „Utopia” (shkruar në 1515) i ngjan modeleve më të afërta me ne, ndoshta kjo është arsyeja pse është më e frikshme. Shoqëria e tij ideale drejtohet nga një mbret, postet e larta administrative mbahen nga zyrtarë të zgjedhur, por...shumica e njerëzve nuk mund të marrin pjesë në zgjedhje sepse janë të mbërthyer në shoqata profesionale. Të mos harrojmë, ishte koha e esnafeve, monopoli i të cilit ishte problem për revolucionet e ardhshme borgjezo-demokratike. Pjesa më e mirë nuk ka ardhur ende. Utopia përmban skllevër, që bëjnë gjithë punën e vështirë. Ata janë rekrutuar nga radhët e emigrantëve të dënuar me vdekje dhe të burgosurve. Në të vërtetë, Utopike! Por për të tjerët, të cilët punojnë mjaft. Nuk ka pronë private, pa para, dallimet mes njerëzve janë të vogla. Shoqëria është uniforme, dhe arti nuk ekziston. Intuita e efektit të nivelimit në të cilin prona private është e rrethuar, e remarcabilă. Dar măcar e libertate de religie…
O utopie cu efecte care pare și mai mult… ose distopia dhe i pushon atij Thomas Bell, „Cetatea Soarelui” (Qyteti i diellit). Ka komunizëm të pastër, aplikuar mirë, me gjithçka të përbashkët, nga dhoma e gjumit në dhomën e ngrënies. Pranë pronës private si e keqja e fundit, Campanella sjell edhe familjen monogame. Në këtë shoqëri që i ngjan asaj të Pol Potit, udhëheqja i takon shkencëtarëve-priftërinjve që bëjnë gjithçka sipas ligjeve të natyrës. Sa e njohur tingëllon, nëse e dini se socializmi ishte shkencor!
Është interesante se përtej pronës, bani, një e keqe tjetër ishte monogamia. Dhe këtë e panë komunistët e parë, por duket se patriarkati, pra dëshira për të dominuar gratë, ishte më i fortë. Stalini vendos që gratë duhet të rihyjnë në rolin fisnik të nënës, pas Alexandra Kollontai, një feministe kryesore e revolucionit rus, ai kishte folur aq shumë për lirinë seksuale. Ajo që kritikët e monogamisë nuk e kuptonin ishte se ajo u krijua nga patriarkalizmi.
Askush nuk mendoi se në origjinën e pabarazive të dukshme, të dhunës në shoqëri, nga burimet kryesore të pakënaqësisë, duke përfshirë edhe xhelozinë, do të ishte...patriarkati? Societățile matriliniare erau studiate, megjithatë, edhe pse pak, duke përfshirë Engels flet për to në “Origjina e Familjes, të pronës private dhe të shtetit". Por një autor i shquar, me mendim origjinal, që kuptonte biologjinë, Charlotte Perkins, shkroi një utopi të tillë. „Herland”. Sigur că acea societate e feministă, dominuar nga femrat. Është një shoqëri pa dhunë, krimi, të luftërave, të dominimit mbi njerëzit e tjerë. Femrat janë inteligjente dhe morale, nuk ka shenja të dallimeve mes tyre, as përsa i përket veshjeve. Riprodhohet në mënyrë aseksuale, dhe ata nuk dinë as për burrat. Si i shpëtoi bota kësaj të keqeje?? Përmes dhunës, do të mendonit, nëse do të citosh klasikët iluministë apo Marksin. Sigurisht, burrat nuk hoqën dorë vetëm nga pushteti, siç pritej. Tërbimi i natyrës, më konkretisht një shpërthim vullkanik vrau shumicën e njerëzve shekuj më parë. Të mbijetuarit u bënë skllevër, më pas u bënë atentat.
Kjo shoqëri i ngjan disa shoqërive ekzistuese? E pabesueshme, jap. Komunitete të tilla vetëm femra ekzistojnë prej vitesh 60-70, vitet e arta të feminizmit. Shumica e anëtarëve ishin lezbike, madje rryma u quajt separatiste. Gratë përkatëse, shumë janë ende gjallë, ata besonin se nuk ishte e mundur që një grua të ishte e lumtur në një shoqëri ku ka edhe burra, sepse çfarëdo që do të bënte, ata do ta shfrytëzojnë dhe abuzojnë me të. Këto gra kultivuan ndarjen totale nga burrat. Ata shkuan aq larg sa nuk e mbështetën as të drejtën e abortit. Çfarë i duhej një gruaje që i shmangej burrave për një abort? Edhe pse këto komunitete janë zhdukur për arsye ekonomike dhe politike, ky mentalitet ekziston edhe tani, sidomos në Amerikën Latine, në shoqëritë shumë të dhunshme të zonës. Aty gratë e shohin lezbikeizmin dhe ndarjen si të vetmen mundësi të dëshirueshme, edhe nëse vështirë se është e realizueshme.
Përfundimi do të ishte se një utopi "e vërtetë" do të ishte feministe, ajo botë nuk do të ishte patriarkale. Si mund të flasim për barazi?, të drejtësisë, në patriarkat? Kur të gjitha institucionet janë krijuar për të dominuar dhe shfrytëzuar gratë? Si mund të flasim për lumturinë në këtë botë? Problemi është se femrat as nuk e dinë se si është të jesh i lirë. Majoritatea utopiilor pornesc de la ideea că răul e în afara omului, se paratë, pronën, monogamia, e lëndova. Ekziston një ideologji që thotë se disa njerëz janë të këqij, të tjerët, kjo. çfarë është ajo? Dhe si i ndan ato? Në mënyrën më brutale dhe irracionale: nga raca, që do të thotë prejardhje. Dhe të menduarit e një fëmije do të refuzonte një sipërfaqësor të tillë! Si ta besoni këtë në një familje, lëre më në një popullsi, lindin vetëm njerëz të mirë ose inteligjentë ose të moralshëm, dhe në një tjetër, pikërisht e kundërta? Si mund të thuash që Darvinizmi inkurajon ide të tilla?, kur teoria e Darvinit bazohet në ndryshueshmëri, dmth pikërisht mbi dallimet? Mund të spekulojmë se vetëm një shoqëri klasore, me kasta, si ishte shoqëria evropiane në shekullin e 19-të, ndoshta gëlltit diçka të tillë. Dhe njerëzit besojnë atë që duan nga çdo ide, nga çdo libër.
Komunizmi thuhet se funksionon, por nuk u zbatua si duhet. Disa pyesin pse kjo nuk thuhet edhe për fashizmin. Ekziston të paktën një utopi që flet për zbatimin e saktë të fashizmit , ai nga tregimi "Lindur ne mars" (Lindur më 8 mars) nga Ioana Petra. Në atë utopi, feministe (si ndryshe?), burrat ekzistojnë, por janë ashtu siç duan femrat, kështu që ata nuk janë më në gjendje të krijojnë patriarkat. Një revolucion biologjik, të udhëhequr nga disa studiues feministë, largoi të keqen nga shoqëria. Burrat duken dhe sillen ashtu siç duan gratë (disa). Në atë shoqëri, në të cilën femrat sillen dhe duken shumë të ndryshme, si shijet e tyre seksuale, por pikërisht për këtë është egalitar, ka shumë më tepër energji për zgjidhjen e problemeve reale, duke përfshirë sëmundjen dhe plakjen. Valerie Solanas tërheq vëmendjen në "The Scum Manifesto" për kostot e fshehura të patriarkatit, në të cilën udhëheqësit meshkuj, në çdo nivel, ata kryesisht duan të tronditin, pastaj zgjidhni problemet. Shumicën e kohës bëjnë sikur i zgjidhin ato. Gratë nuk kanë nevojë për këtë.
Concluzia legată de o utopie „adevărată” e că trebuie să fie una feministă, të flasim për një shoqëri egalitare, në të cilën vuan nga të gjitha shkaqet, sidomos varfëria, hiqet ose zvogëlohet shumë. Janë ndërveprimet mes njerëzve që kanë rëndësi, por edhe cilësinë e njerëzve. Lidhur me të gjitha këto, Unë mendoj se Epikuri kishte të drejtë. Lumturia është me njerëzit që ju pëlqen, të cilët janë të moralshëm dhe inteligjentë. Siç do të kishte qenë në komunitetin e tij?
