Ka ntle ho li-nuances tsa filosofi tsa likolo tse fapaneng, ho tsoa ho Plato, likolo tsa neoplatonic, Bo-Gnostic, „demiurg” vine de la un cuvânt grecesc care înseamnă „meșteșugar”, „artizan” și are legătură „a produce”, eventual „a crea”. Ea pele ho bona, demiurge e ne e tla ba mofuta oa moetsi oa lioache ponong ea William Paley, citat de Richard Dawkins în „Ceasornicarul orb”, buka e fetohileng mofuta oa Bibele ea batho ba sa lumeleng hore Molimo o teng. Ho ne ho sa tsotellehe hore pono ea baruti ea lekholong la bo19 la lilemo le eona e ne e siiloe ke nako, le lekholong la bo20 la lilemo, ha buka ea Dawkins e ne e ngoloa, ba fokolang ba ne ba tseba ka eena. Lefats'e la mahlale, empa eseng feela, o ne a sa tsoa feta ho relativity le quantum mechanics, ho kenyeletsa le ho ikhanyetsa ho bonahalang ha tsona, ho fihlela khopolo e ncha ea ho ba boelanya. Eo re ntseng re e emetse…
Ntho e tloaelehileng ea seo e ka bang demiurge likolong tse boletsoeng tsa filosofi ha e le hantle e ka ba molimo oa mofuta o itseng. (esita le modimo, a amahanngoa le Zeuse oa Bagerike ho ea ka ba bang, ho ea ka ba bang ka Yahweh oa Testamente ea Khale) e neng e tla bopa lefatše ho ea ka melao-motheo ea bokahohle (likhopolo tse tsoang khopolong ea Plato). Demiurgul e un fel de verigă lipsă dintre „unul” la Platon (tšimoloho, eo ka nako eo e neng e ka amahanngoa le Molimo oa Bokreste) le lefatshe leo re le bonang. Demiurge e fetola tse ling tsa bokhoni, inclus în „unul” în lumea existentă. Hoa thahasellisa hore na batho ba khale ba ne ba e-na le intuition e kae, că multe idei ale lor se verifică în știința modernă. Empa ho thahasellisang le ho feta ke hore na saense e itšetlehile hakae ka likhopolo tsa khale. Kamoo mahlale a morao-rao a neng a tla shebahala kateng ha a hlaha moetlong o fapaneng haholo le oa Bophirimela?
Empa demiurge e ne e tla ba efe ho latela saense ea morao-rao? Păi dacă „unul” ar reprezenta mulțimea infinită a tuturor formelor potențiale de existență a naturii fizice, demiurge e ne e tla bolela lehlohonolo (kapa bomalimabe) historing eo melao ea tlhaho, seo se etsa hore u nahane ka lefatše la likhopolo tsa Plato, li ile tsa iponahatsa tse lebisang ho hlaheng ha mefuta e itseng ea bophelo eo re e tsebang. Potso ea sala; ke demiurge e lekanyelitsoeng lefatšeng la rona, bokahohle bo tsejoang kapa e boetse e bua ka se neng se etsahala bokahohleng bo sa tsejoeng? Demiurge e na le taelo mabapi le taba e lefifi hape? Ha re na mokhoa oa ho tseba. Mohlomong ho joalo, kapa ho na le li-demiurges tse ling…
Haeba ho latela saense ea joale, demiurge ke ntho e hananang le maikutlo, ho thoe'ng ka liforomo, ea maqephe a foromo ka nepo haholoanyane, ba bang, mohlomong boholo, încă nescrise… Bakeng sa setsebi sa k'hemistri, demiurge e ne e tla ba kae-kae lipakeng tsa phetoho ho tloha mekhoeng ea quantum mechanics ho ea ho khemistri ea Lavoisier.. Le, ho ba teng ha likarolo tse tafoleng ea Mendeleev ho ka nkoa ho tloha ho quantum mechanics, empa ke k'homphieutha efe e hlokahalang ho etsa lipalo tsohle tse hlokahalang! Mona demiurge e hlile e tšoaneloa ke lebitso la eona, ke hore setsebi sa mesebetsi ea matsoho, ya etsang mesebetsi ya matsoho, empa ka phetolelo ea kajeno. O tlameha ho sebetsa haeba lipotoloho tsa hae li qhoma. Ke mang ea ka kenyang monna mosebetsing o joalo?
Leha ho le joalo, mohopolo oa demiurge o kene ka har'a lingoliloeng le filosofi, Motho ke sebopuwa sa setso. Motho o etsa setso, ho itšetlehile ka setso ho phela. Motho o iketsetsa lefatše la hae la nama le la moea. Ke mofuta oa setsebi sa mesebetsi ea matsoho ea lefatše la hae, eo ka bomadimabe e fetelang hole haholo (senya) le lefatsheng la dibopuwa tse ding. Ho fapana le se neng se lumeloa pele, liphoofolo le tsona li na le, maemong a mangata, mofuta oa protoculture. Liphoofolo le linonyana li itšetlehile ka ho ithuta ho phela. Ba sibolla lintho ebe ba li fetisetsa ho lithaka tsa bona. Ba bang ba bile ba fetola tikoloho eo ba phelang ho eona, sebaka, joalo ka li-beaver. Empa bophelo ke ka tlhaho ea bona ... demiurgic. Ho tsoa ho libaktheria, lintho tsohle tse phelang ho fetola tikoloho ka biochemical, ho etsa hore e tshwanele dibopuwa tse ding, e seng feela ba haufi le bona. Ho qala ka sepakapaka, ebe ka mobu, biotope ke popo ea lintho tse ling tse phelang molemong oa tse holimo ketane ea lijo. Mofuta wa sehlohlolong sa ketane ya dijo, mofuta wa batho o jwang, au rolul cel mai redus de „terraformare” în sens de transformare a planetei pentru a fi propice vieții, ka ho toba ho lekana le talenta ea bona ea lik'hemik'hale. Ha re khone ho kopanya, rona, oamenii și verii noștri, lichimpanzi, esita le vithamine C. Re hloka livithamine, empa eseng feela (li-amino acid tsa bohlokoa joalo-joalo) hobane re ke ke ra li kopanya ka liphatsa tsa rona tsa lefutso. Libaktheria lia re thusa. Ba re fa tsona, joalo ka limela. Limela ke litsebi tsa 'nete tsa biochemical synthesis. Ho etsa li-polysaccharides ho tsoa khase e nang le khatello e tlase sepakapakeng ke ntho eo ho seng mohlolo o ka e bolelang ...
Joale, ke monna ya demiurge, ha sohle seo a ka se etsang mabapi le bophelo e le ho bo senya ka ho leka ho fetola tikoloho ea hae molemong oa hae? Adică omul face „terradeformare”… Sigur că în economia vieții pe această planetă, libaktheria esita le likokoana-hloko li bohlokoa ho feta batho. Ha ho libaktheria kapa limela, le ntle le dikokonyana, batho ba ne ba tla nyamela kapele haholo, empa mefuta ena e sebetsa hantle ntle le rona. Leha ho le joalo, karolo ea liphoofolo tse anyesang ke bajari ba libaktheria le peo ea limela...
Ho ka thoe'ng ka boleng ba demiurge setso, ho fapana le boemo bo mahareng bo rarollang boemo bo tloaelehileng? Mme ho ya ka pono ena, haeba re nahana feela ka Eminescu, banna ba batla thabo linthong tse sa bonahaleng, popong, athe basali ba amana haholo le tlhaho, tsa lefatshe. Pono ena e tsoa ho Antiquity (Bokgale bo re saletseng, e seng ea timelitsoeng), mme ya nka ho fihlela morao tjena, esita le ho fihlela Marx. Mosebetsi oa basali e ne e le ntho ea tlhaho, banna ke bona ba neng ba sebelisoa hampe.
Feela, ho hlalosa Freud, „natura nu ține cont de exigențele (menahano) e motona”.
Ka nnete, e ntse e le ka har'a litoeba, tse tshehadi di mafolofolo ho feta, bohlokoa ho feta, bohlale ho feta, ithute kapelenyana. Ke eng e sa tsejoeng haholo, hape ba mabifi haholo. Leha di le mochesong, li na le libaka tse ngata tse mabifi le tse tona tse koaletsoeng. Litoeba tse tšehali li ithuta 'maze kapa li hloelle thapo kapele.
Ebe u ea ho litšoene, tse tshehadi ke tsona tse bopang, ba sibolotseng, haholo tse tshehadi tse nyane. E ne e le li-macaque tse tšehali tsa Majapane tse ileng tsa qala ho hlatsoa litapole ebe li li hlatsoa leoatleng (e letsoai). Tloaelo ea li-yam tse hloekileng le tse nang le linoko li entsoe ke basali. Ho chimpanzi, tse tšehali li sibolla bohloa bo tšoasa litlhapi, eo a e hlahisang ka dihlong, hobane bona, hangata basele sehlopheng, ba na le maemo a tlase a maemo a phahameng. Lichimpanzi tse tšehali li bile lia tsoma.
Ebe banna ba etsang? Sehlahisoa, cum spune Ioana Petra în „7000 years of patriarchy”. Ka kakaretso seo banna ba se etsang? Tlhekefetso kgahlanong le ditho tse ding tsa sehlopha kapa dihlopha tse ding, empa hape le ho tsoma, ke diketso tseo ka tsona ba matlafatsang kapa ba fetolang boemo ba bona ba maemo a phahameng sehlopheng. Kahoo ke e etsetsa boemo ba ka, mohlomong ho matlafatsa likamano pakeng tsa bona, eseng molemong oa sehlopha. E shebahala e tloaelehile?
Ke phetoho feela ea menahano ea bapatriareka e neng e ka fana ka karolo ea moetsi ho monna. Moprista oa Orthodox o ile a re Kereke ea Orthodox e na le botsoalle ho basali, hore Jesu o tsoetsoe ke mosali. După cum i-a replicat o femeie ghid „era culmea să se nască dintr-un bărbat”. Na ho joalo, ke banna feela ba sa tsoaleng patriarchy, ho seng joalo ke bona baqapi ba setso, tsa bomoea, ea eng kapa eng. Mokhoa ona o ne o tla talingoa joang lichabeng tsa khale? Ka ho makala ho ts'oanang le hoo mehopolo e mengata e neng e tla talingoa ho tloha joale ho ea pele ...
Setšoantšo sa molimotsana oa leholimo se hlaha litšoantšong tsa Baegepeta, Nut, ya nyalanang le modimo wa lefatshe ka matsatsi wohle, ho tsoala letsatsi. Molimotsana oa leholimo ke oa libaka tse phahameng. Empa litsong tse ngata tsa khale, 'mè oa molimotsana o ne a ikarabella pōpong. Litšōmo tsa Testamente ea Khale li tsoa litšōmong tsa khale, ho tsoa litsong tse ling (ka nako e 'ngoe e tsoakiloeng). Eva e ne e le molimotsana, eo letshwao la yona e neng e le noha, e teng ka karolo ena ditsong tse ngata e le sesupo sa ho tsoaloa hangata ka lebaka la ho qhibiliha ha eona. Popo e shebahala ka tloaelo e le basali. Ho hloka li-gymnastics tse ngata tsa bohlale ho reha mokhatlo, e sa bonahaleng kapa ka sebopeho sa kelello, care a creat lumea ca fiind „tată”.
Molimotsana Kali ho tsoa ho Maindia a khale, e le matla a ho qetela a pōpo, e nang le matla a maholo a ho senya, e hlalosa tlhaho ho feta molimo ea tsebang tsohle, e matla ohle ebile e mosa. E boloka likolo tse ngata tsa filosofi le litlhaloso tse sehiloeng habonolo ke lehare la Occam. Kali o hlalosa bobe bo leng teng lefatšeng habonolo. Tlhaho e na le melao, pōpo e etsoa ho ea ka bona. Bobe bo hlaha ha litšebelisano tse ling tse fanoeng ke melao eo li na le liphello tse senyang mefuteng ea ho ba teng ha taba. Ka nako e 'ngoe u nahana ka ho hlakola molao oa matla a khoheli ka paramenteng. Ha o roba ntho kapa ha o wa. Kapa ha ho na le tshisinyeho ya lefatshe. Bokhopo ba sechaba, e rarahaneng haholo, e na le mabaka a tšoanang. Phapano ke hore ha ba tsejoe hakaalo. Bobe ba kelello, bohloko, mahlomola, hape. Bokhopo e ne e tla ba mofuta oa matla a mabe (khaello) kapa tse ntle (hangata e kholo) care afectează homeostazia unui sistem. Serame, mocheso, empa hape le mahlaseli a makhutšoane a maqhubu a motlakase, matla haholo, li senya lintho tse phelang. Haeba re nahana ka eona, bophelong le sechabeng lintho ha li fapane haholo.
Bakeng sa bo-rafilosofi ba boholo-holo, ha e le bo-rafilosofi ba kereke, demiurge e ka be e bile le mofuta o itseng oa tsebo ea boqapi. Ha re tsebe hore na kelello ke eng kajeno, eseng le haeba e hlile e teng kapa haeba e le filimi feela eo download ea neural e bapalang ho rona ha re ntse re falimehile.. Ho latela saense ea joale, conștiința nu există în afara unui sistem nervos, le ho feta, ya boko bo ntlafetseng. E-ba le tsebo ea liphoofolo tse hole tsa phylogenetically? Ba sebelisana, ho nka nako e telele e sa lebelloang, leha ba sena boko. Cartea „În mintea unei caracatițe” de Sy Montgomery ne arată câteva comportamente incredibile ale unor ființe literalmente fără creier. Liphihlelo tsa khale ka limela li bontša hore le tsona lia arabela. Empa ha ba na tsamaiso ea methapo, ho thata ho hlalosa ntho e kang ea kelello ho bona.
Hape ho ea ka bo-rafilosofi ba neng ba batla tšimoloho ea bobe, taba le nnete, ke yena tshimoloho ya bobe. Letsoalo le molemo. Haeba re khona ho itokolla tabeng, re qoba bobe. Empa joale ba ne ba sa tsebe hore na taba ke efe. U ka arola lintho joang le thepa ea eona e hlahisang kelello (le hore na ke mang ea tsebang hore na li lebisa ho eng hape lipolaneteng tse ling), ha vacuum ea bokahohle ka boeona e na le thepa ea 'mele? Tlhaho, joalokaha litsebi tse ling tsa fisiks li bolela, o bohlale.
Leha ho le joalo, batho ba boholo-holo ba ne ba batla ba nepile. Letsoalo (re se bitsa eng hona joale?) e hlahisoa ke lisele tse ling tse nang le litšobotsi tse fapaneng le tsa lisele tse ling tse phelang. Lisele tsena, methapo ea kutlo, ha e etse joalo (hape) arola, empa ba mahlahahlaha haholo ebile ba batla. 'Mele oa liphoofolo o se nang talenta ea biochemical o li fepa e le ho li thusa ho itokolla linthong tse kantle. Liphoofolo li baleha kotsi kapa li batla mehloli ea lintho le matla, hangata likokoana-hloko tse ling tse nang le bokhoni ba lik'hemik'hale. Phetoho ea liphoofolo ke ntoa ea ho lokoloha liphellong tsa tikoloho, față de lumea materială. O inteligență superioară, joalo ka motho, e beilwe mmeleng o robehileng, se jang hanyane ebile se boloka matla ha bobebe. Motho o na le boko bo boholo le bohlale boo a lokelang ho bo bapisa hobane o na le 'mele o jang hanyenyane lijong tse tšoanang. Aceasta e ideea pe care am prezentat-o în „Civilizația foametei / o altă abordare a umanizării” (bonnete, e le 'ngoe haholo-holo biochemical). Boitšoaro le litšobotsi tse ling tsa kelello tsa motho li ne li tla hlaha ho tsoa taolong e phahameng ea matla. Nietzsche o ile a re tekanyo e itseng ea bohlokoa ba motho ke matla a ho utloa bohloko.
Mefuteng e mengata, empa haholo-holo ea motho, tse tšehali li ikhetha ho feta tse tona ho boloka le ho laola matla le boemong ba lisele. Lena e ka ba lebaka le leng leo ka lona li phelang nako e telele ho mefuta e mengata.
Tokollo ea tikoloho, ya ho itshetleha ka taba ka tsela efe kapa efe, ho bonahala eka seo re se batlang ka hloko, eseng feela ka tlhaho. Ho latela lithuto tse ling, Netflix e monate ho feta lipapali esita le thobalano ho batho ba bangata. Baitlami ba ileng ba senya 'mele oa hau ba ne ba tla re'ng ka tokoloho e tlisoang ke theknoloji ea morao-rao?
